آدم بن احمد هرویآدَمِ هِرَوی، ابوسعد آدم بن احمد بن اسد (د ۵۳۶ق/۱۱۴۲م)، نحوی، لغوی، مُحدّث و از ادیبان سده ۶ق/۱۲م؛ از مردم هرات و منسوب بدان و ساکن بلخ است. ۱ - معرفی اجمالیدر ۵۲۰ق/۱۱۲۶م در راه حج وارد بغداد شد و گروهی از فاضلان و ادیبان بر گرد او جمع شدند و از او حدیث و ادبیات فراگرفتند. در همان‌جا بود که میان وی و ابومنصور موهوب بن احمد جوالیقی مناظره‌ای درگرفت و آدم به او پاسخ‌های ادیبانه داد. وی از مدرسان برجسته مدرسه نظامیه بلخ بود. معروف‌ترین شاگرد و مرید او که در محضر وی در آن مدرسه تربیت یافت، رشیدالدین سعدالملک محمد معروف به «وطواط» (۴۸۰ـ۵۷۳ق/۱۰۸۷ـ۱۱۷۷م) ادیب و سخن‌سرای برجسته بلخ و نویسنده بزرگ آن سامان بود که نامه‌ای ارادت‌آمیز به وی نوشت و اشعاری حاکی از احترام ژرف نسبت به وی در آن گنجاند و پایگاه والای او را در علم و ادب گرامی داشت. متن این نامه در مآخذ شرح حال وی موجود است. آدم هروی در ۲۵ شوال ۵۳۶ق در بغداد درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. [۱]
امین، حسن، الموسوعه الاسلامیه، ج۱، ص۹۲، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۹۷۵م.
[۳]
طه، هند حسین، الأدب العربی فی اقلیم خوارزم، ص۳۱۳ـ۳۱۴، بغداد، وزاره‌الاعلام، ۱۹۷۶م.
[۵]
وطواط، رشیدالدین، مجموعه رسائل، ج۲، ص۲۹، مصر، ۱۳۱۵ق.
۲ - فهرست منابع(۱) امین، حسن، الموسوعه الاسلامیه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۹۷۵م. (۲) سیوطی، جلال‌الدین، بغیة الوعاه، قاهره، عیسی البابی الحلبی و شرکاء، ۱۳۲۶ق. (۳) طه، هند حسین، الأدب العربی فی اقلیم خوارزم، بغداد، وزاره‌الاعلام، ۱۹۷۶م. (۴) لغت‌نامه دهخدا. (۵) مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه‌الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش. (۶) وطواط، رشیدالدین، مجموعه رسائل، مصر، ۱۳۱۵ق. (۷) یاقوت حموی، ابوعبدالله، معجم الادباء، مصر، دارامأمون، ۱۹۳۶م. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آدم بن احمد هروی»، ج۱، ص۱۳۷. |